Văn hóa doanh nghiệp không phát triển theo các tiến trình thông thường như các vấn đề về vận hành. Văn hóa phát triển với một quá trình “tiến hóa” thực thụ. Ví dụ để đáp ứng môi trường mới, cơ hội mới, chứ không bao giờ là từ một sự ép buộc. Bạn có thể khiến văn hóa công ty phát triển, nhưng không phải bằng cách ra một mệnh lệnh từ cấp trên.

Với những nhà lãnh đạo, họ có thể tác động khiến văn hóa tại doanh nghiệp của mình thay đổi. Họ có thể làm được điều đó đơn giản chỉ từ thanh đổi phong cách lãnh đạo của mình. Khi một người lãnh đạo thể hiện sự cởi mở, tin tưởng trong các hành động của mình, họ sẽ trực tiếp thay đổi môi trường làm việc. Từ đó văn hóa cũng sẽ thay đổi nhằm thích ứng theo.

Một văn hóa làm việc tiến bộ, có sự phát triển tốt là điều rất có giá trị với cả các cá nhân trong công ty lẫn sự thành công trong kinh doanh. Dưới đây là các nguyên tắc cần nắm được về sự tiến hóa trong văn hóa doanh nghiệp.

Trước tiên cần hiểu tiến hóa là gì

Theo nghĩa hiểu rộng nhất, tiến hóa là sự thay đổi theo thời gian. Hay một cách khoa học hơn, như theo nhà bác học Darwin, sự tiến hóa sinh học xảy ra khi một sự thay đổi về mặt di truyền lan rộng trong một quần thể lớn của một loài, bởi chúng giúp loài đó có thể tồn tại và thích ứng với môi trường mới.

Trong cách sử dụng hàng ngày, “tiến hóa” có thể được sử dụng rộng rãi để nói về các sinh vật, thiên hà, ngôn ngữ, văn hóa, con người, và thậm chí cả trong chính trị.

Sự tiến hóa đòi hỏi phải thích ứng với môi trường

Hàng tỷ năm về trước khi nhiệt độ của trái đất giảm, và các thành phần hóa học cần thiết xuất hiện, sự sống bắt đầu trỗi dậy trên Trái đất. Sự sống chính là một phản ứng kỳ diệu trước một môi trường đã đổi thay. 

Các sinh vật sau đó ngày một trở nên phức tạp hơn, cũng là từ sự phản ứng trước những môi trường sống phức tạp. Sau cùng, sự sống đã sinh sôi nảy nở và phủ rộng khắp toàn Trái đất, như chúng ta biết hiện nay.

Các sinh vật sống tồn tại được chỉ khi chúng có khả năng thích nghi tốt. Nếu môi trường thay đổi và các sinh vật không thích ứng theo, chúng sẽ phải đối mặt với diệt vong. Loài khủng long khổng lồ, thống trị Trái đất một thời đã phải đi đến tuyệt chủng sau khi một thiên thạch lớn va vào trái đất, gây ra các biến đổi mạnh mẽ về khí hậu.

Nếu bạn không muốn doanh nghiệp của mình trong vòng xoáy của thời cuộc phải rơi vào tình huống hiểm nghèo như vậy, hãy luôn chuẩn bị sẵn sàng.

Sự tiến hóa của con người

“Sự tiến hóa của con người” có 3 ý nghĩa phổ biến:

Đầu tiên là quá trình tiến hóa sinh học. Chính là thứ giúp chúng ta tiến một bước giài từ một loài linh trưởng tới người hiện đại. Các thay đổi đáng chú ý nhất là bộ não có kích thước lớn hơn, dáng đi thẳng đứng và các ngón tay linh hoạt hơn.

Thứ hai là sự phát triển cá nhân của mỗi người từ thời thơ ấu đến lúc trưởng thành, từ những suy nghĩ tương đối đơn giản tới những cảm xúc phức tạp về mặt tâm lý.

Thứ ba là sự tiến hóa của xã hội, với kỹ năng giao tiếp và kỹ năng xã hội phát triển đến mức rất cao. Nổi bật trong đó có thể kể đến chính là trong ngôn ngữ và văn hóa.

Sự “tiến hóa” của doanh nghiệp

Văn hóa của một công ty phát triển, hay nói cách khác là “tiến hóa”, nếu nó phát triển theo chiều hướng tốt hơn cho nhân sự công ty và tốt hơn cho công việc kinh doanh. Quá trình này tương đồng với sự tiến hóa trong sinh học, khi mà những thay đổi về di truyền tồn tại được vì chúng mang lại lợi ích cho các giống loài, Tương tự như vậy, những thay đổi tích cực của một công ty là điều giúp đảm bảo cho sự phát triển trường tồn của doanh nghiệp.

Khi có một nền văn hóa doanh nghiệp phát triển tốt, giúp nhân sự có thể cống hiến tốt hơn cho công việc, doanh nghiệp sẽ có năng suất tốt hơn, lợi nhuận tốt hơn, từ đó năng lực cạnh tranh cũng được nâng cao. 

Khi thị trường xuất hiện các thay đổi, các công ty “tiến hóa” tốt hơn sẽ có cách phản ứng nhanh chóng, phù hợp, hiệu quả hơn. Nhờ đó mà nó sẽ vượt qua được thách thức, tiếp tục lớn mạnh. Trong khi đó các công ty kém phát triển hơn, kém thích nghi hơn sẽ phải đối mặt với thất bại.

Thế nào là một nền văn hóa doanh nghiệp phát triển mạnh

Văn hóa và tính cách rất giống nhau. Một văn hóa doanh nghiệp phát triển tốt sẽ tương tự như một người trưởng thành. Nó có thể mang các đặc tính như: cởi mở, tự tin, có trách nhiệm, đồng cảm, khoan dung, gắn bó, tin cậy,…Lúc này mọi hành động sẽ dựa trên một nhóm các giá trị tốt đẹp và rõ ràng.

Văn hóa công ty kém phát triển sẽ tương tự như một người kém phát triển. Nó có thể mang các đặc tính như: bốc đồng, hung hăng, sợ hãi, phụ thuộc, thù hằn,…Ví dụ cụ thể như luôn nhìn nhận mọi sự việc theo hướng trắng và đen rành rọt, không có chỗ cho những “vùng xám”. Hay một ví dụ khác là luôn đổ lỗi cho cá nhân, thay vì nhìn nhận và đánh giá tình huống, sự việc.

Tiến hóa không phải là một bài giảng giúp tạo động lực

Mặc dù các hoạt động đào tạo, hội thảo, nhằm mục đích tạo cảm hứng cho nhân viên là rất phổ biến trong các doanh nghiệp, nhưng chúng sẽ không thể giúp thay đổi văn hóa làm việc. Không thể có cách nào giúp thực hiện điều đó một cách nhanh chóng, dễ dàng

Như đã nói ở trên, tiến hóa là một quá trình thay đổi lâu dài, trong đó các đặc điểm phù hợp sẽ được giữ lại, còn các đặc điểm không phù hợp có thể sẽ dần biến mất.

Trớ trêu thay là các nỗ lực thay đổi văn hóa doanh nghiệp bằng những chỉ thị trực tiếp từ lãnh đạo, hay từ các sự kiện truyền cảm hứng sáo rỗng lại có thể khiến văn hóa doanh nghiệp “thụt lùi” đi.

Những quyết định, chỉ thị từ trên “đổ xuống đầu” nhân viên như vậy chỉ làm củng cố thêm bản chất độc đoán của cấp lãnh đạo. Đây chính là một trong những tính chất điển hình của một nền văn hóa làm việc kém phát triển.

Tiến hóa là rất khó đoán định được

Vào buổi sơ khai của vũ trụ, ai có thể tưởng tượng một ngày sự sống sẽ sinh sôi, con người phát triển và tiến tới các nền văn hóa, văn minh như hiện tại? Tiến hóa rõ ràng là một quá trình không thể đoán trước được, một sự bất ngờ thực sự từ tạo hóa. Cũng giống như vậy, có vô số cách để văn hóa doanh nghiệp của một công ty đạt tới mức phát triển cao.

Để minh họa cho sự khó lường này, thử đặt tình huống lãnh đạo doanh nghiệp cho phép nhân sự tham gia vào quá trình đưa ra các quyết định ảnh hưởng trực tiếp tới họ. Kết quả sau cùng từ sự “cởi mở” này thường rất bất ngờ.

Ví dụ như sau: Một nhóm kỹ sư tại một nhà máy hóa chất thực hiện một buổi thuyết trình về hệ thống cung cấp nguyên liệu mới mà họ dự định lắp đặt. Người được cho tham gia buổi thuyết trình là nhóm các công nhân tại chính khu vực dự định lắp hệ thống đó. 

Thật bất ngờ khi một công nhân lâu năm cho biết hệ thống như vậy đã có sẵn ngay gần vị trí đó rồi. Hóa ra nhóm kỹ sư quá tin tưởng vào bản thiết kế gốc của nhà máy mà không biết thực sự công trình đã có thay đổi gì so với bản vẽ ban đầu. 

Sau cùng nhóm kỹ sư quyết định bỏ kế hoạch nâng cấp của mình, nhờ vậy tiết kiệm một khoản đầu tư đáng kể.

Văn hóa phát triển bởi con người muốn chúng “tiến hóa”

Con người luôn muốn làm việc hiệu quả hơn, tham gia sâu hơn, giao tiếp tốt hơn, được ghi nhận đúng đắn hơn và có mối quan hệ tốt hơn tại nơi làm việc. Vì vậy các doanh nghiệp luôn phải chịu một áp lực “thay đổi” hết sức tự nhiên theo hướng như vậy. 

Bởi vậy mà khi các nhà lãnh đạo thể hiện rằng họ muốn văn hóa doanh nghiệp mình phát triển, hầu hết nhân sự sẽ nhanh chóng hưởng ứng. Có thể nói là thách thức lớn đối với một người lãnh đạo trong vấn đề này là dám đứng sang một bên để nhường chỗ cho quá trình “chọn lọc tự nhiên” được hoạt động.